Khi nhắc đến thể thao, bạn thường liên tưởng đến điều gì? Đó có phải là những cuộc rượt đuổi căng thẳng để ghi bàn trong bóng đá, hay những cái sải tay đẹp mắt ở môn bơi lội, hay những cú úp rổ đầy điêu luyện ở môn bóng rổ. Có lẽ, hầu hết mọi người đều nghĩ thể thao sẽ gắn liền với những bộ môn mang tính vật động, hay nói cách khác là liên quan đến thể chất. Nhưng định nghĩa về thể thao có thật sự chỉ đơn giản như thế? Hay nếu nói, cờ vua cũng là một môn thể thao, bạn có bị thuyết phục không?
Định nghĩa về thể thao
Trong quá khứ, thể thao thường được hiểu đơn giản là các hoạt động rèn luyện thể lực, tăng cường sức mạnh và sự dẻo dai của cơ thể. Tuy nhiên, bước sang thế kỷ 21, cùng với sự phát triển của khoa học và sự thay đổi về quan niệm xã hội, khái niệm này đã được mở rộng đáng kể.
Theo định nghĩa của từ điển Cambridge, thể thao là một trò chơi, một cuộc thi đấu hay một hoạt động đòi hỏi sự nỗ lực về thể chất và kỹ năng, được thực hiện theo những quy tắc nhất định, nhằm mục đích giải trí và/hoặc trở thành một nghề nghiệp. Như vậy, thể thao không chỉ bao gồm yếu tố vận động cơ thể, mà còn nhấn mạnh đến kỹ năng, tính cạnh tranh, luật lệ và khả năng phát triển chuyên nghiệp.
Từ cách hiểu này, có thể thấy rằng các môn thể thao trí tuệ hoàn toàn có cơ sở để được công nhận là thể thao, nếu đáp ứng đầy đủ các tiêu chí trên. Hay nói cách khác, cờ vua hoàn toàn có đầy đủ các yếu tố để trở thành một môn thể thao thực sự. Trên thực tế, cờ vua được Uỷ ban Olympic Quốc tế công nhận là một môn thể thao, dù nó không phải là môn thi đấu chính thức tại Thế vận hội.
Cờ vua mang tính cạnh tranh
Yếu tố đầu tiên khiến cờ vua được xem là một môn thể thao nằm ở tính cạnh tranh rõ rệt của bộ môn này. Cờ vua là môn thể thao đối kháng, nơi hai người chơi trực tiếp so tài trí tuệ trong một khuôn khổ thi. Môn chơi này có hệ thống luật lệ rõ ràng, thống nhất trên toàn thế giới mà người tham gia buộc phải tuân thủ. Bên cạnh đó, cờ vua còn có trọng tài làm nhiệm vụ phân xử, đồng thời có hệ thống thi đấu và xếp hạng vận động viên ở cả cấp độ phong trào lẫn chuyên nghiệp.
Tương tự như nhiều môn thể thao khác, một ván cờ vua chỉ có ba kết quả cuối cùng: thắng, thua hoặc hòa. Mỗi kết quả đều được xác định theo những quy định cụ thể, đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong thi đấu. Bên cạnh đó, cờ vua còn được tổ chức với nhiều thể thức khác nhau, được phân biệt rõ ràng như cờ tiêu chuẩn, cờ nhanh hay cờ chớp, mỗi thể thức đều có quy định riêng về thời gian và luật thi đấu. Chính sự cạnh tranh trực tiếp, tính tổ chức và hệ thống thi đấu chuyên nghiệp này đã góp phần khẳng định cờ vua là một môn thể thao đúng nghĩa.
Cờ vua đòi hỏi những kĩ năng
Bên cạnh tính cạnh tranh, cờ vua còn là môn thể thao đòi hỏi người chơi cần trang bị những kĩ năng nhất định. Người chơi không thể giành chiến thắng chỉ nhờ may mắn, mà phải sở hữu nền tảng kiến thức vững chắc, khả năng tư duy chiến lược, khả năng tính toán chính xác và cả kinh nghiệm thi đấu. Từ việc ghi nhớ các khai cuộc, đến việc đánh giá thế trận ở trung cuộc cho đến kỹ năng xử lý tàn cuộc, mỗi giai đoạn của ván cờ đều yêu cầu người chơi vận dụng linh hoạt nhiều kỹ năng khác nhau. Ngoài kiến thức, người chơi còn phải trang bị nhiều kĩ năng khác. Cờ vua đòi hỏi khả năng quản lý thời gian, kiểm soát cảm xúc và giữ sự tập trung trong suốt ván đấu kéo dài. Chính quá trình rèn luyện kỹ năng liên tục và có hệ thống này đã khiến cờ vua mang đầy đủ đặc trưng của một môn thể thao, nơi kỹ năng đóng vai trò quyết định.
Cờ vua là sự vận động của não bộ
Yếu tố về vận động là yếu tố khiến cờ vua bị nhiều ý kiến phản đối, khi họ cho rằng việc chỉ dùng tay và di chuyển quân cờ không gây tiêu hao về thể lực. Tuy nhiên, thực tế cho thấy chơi cờ vua khiến người chơi tiêu hao một nguồn năng lượng không hề nhỏ sau mỗi ván cờ.
Theo Báo Tuổi Trẻ (2025), báo cáo khoa học đăng trên tạp chí New Scientist năm 2019 cho rằng một kỳ thủ cờ vua chuyên nghiệp có thể tiêu hao tới 6.000 calo mỗi ngày trong những giải đấu căng thẳng kéo dài nhiều giờ. Nguyên nhân chính đến từ việc những căng thẳng thần kinh, sự tăng cao về nhịp tim khi kì thủ tập trung vào một ván cờ. Nhiều ý kiến cũng đồng tình rằng những căng thẳng về thần kinh khi người chơi tập trung cao độ vào một ván cờ cũng gây tiêu hao năng lượng, khiến người chơi mệt mỏi, thậm chí mức độ mệt mỏi có thể tương đương với các môn thể thao vận động mạnh.
Lợi ích của cờ vua đối với sức khỏe não bộ
Trong bối cảnh xã hội hiện đại, khi con người ngày càng chú trọng đến sức khỏe tinh thần và trí tuệ, các môn thể thao trí tuệ như cờ vua ngày càng được quan tâm. Không cần sân bãi rộng lớn hay trang thiết bị phức tạp, cờ vua vẫn mang lại giá trị rèn luyện bền bỉ và lâu dài. Việc công nhận cờ vua là thể thao không chỉ phản ánh sự thay đổi trong quan niệm xã hội, mà còn mở ra hướng tiếp cận mới cho thể thao hiện đại, nơi mà trí tuệ, tâm lý và sức bền tinh thần được đặt ngang hàng với thể chất.
Xét ở một khía cạnh khác, cờ vua còn mang lại nhiều lợi ích lâu dài cho sức khỏe tinh thần và trí tuệ. Với người trưởng thành và người cao tuổi, cờ vua giúp duy trì sự minh mẫn và làm chậm quá trình lão hóa não.Một khảo sát của Đại học Cambridge công bố năm 2020 cho thấy, những người chơi cờ thường xuyên có thể giảm khoảng 22% nguy cơ suy giảm nhận thức khi về già. Việc chơi cờ vua giúp kích thích hoạt động của não bộ, cải thiện trí nhớ, khả năng tập trung và tư duy logic. Đối với trẻ em, cờ vua hỗ trợ phát triển trí tuệ, rèn luyện tính kiên nhẫn, hình thành thói quen lập kế hoạch từ sớm.
Trung tâm Cờ vua Truyền Cảm Hứng iChess, nơi cờ vua không chỉ dừng lại như một môn học trong giáo dục mà còn được xem như một môn thể thao thực thụ
Trung tâm Cờ vua Truyền Cảm Hứng iChess là nơi cờ vua được tiếp cận và giảng dạy như một môn thể thao thực thụ. Dù xung quanh việc cờ vua có phải là thể thao hay không vẫn còn nhiều tranh luận, iChess luôn kiên định với định hướng đào tạo cờ vua theo tinh thần thể thao hiện đại, đề cao tính cạnh tranh, kỷ luật và sự rèn luyện bền bỉ.
Tại iChess, học sinh không chỉ được học các kiến thức và kỹ năng cờ vua bài bản, mà còn được rèn luyện thông qua những buổi thi đấu thực tế ngay tại lớp, giúp các em làm quen với áp lực, biết cách quản lý thời gian, kiểm soát cảm xúc và đưa ra quyết định trong môi trường cạnh tranh. Bên cạnh đó, trung tâm đặc biệt chú trọng phát triển tư duy logic, khả năng xử lý vấn đề và sự tập trung, những kỹ năng quan trọng không chỉ trong cờ vua mà còn trong học tập và cuộc sống.
Với phương pháp giảng dạy khoa học, môi trường học tập tích cực và định hướng phát triển toàn diện, iChess mong muốn truyền cảm hứng để mỗi học sinh không chỉ chơi cờ giỏi hơn, mà còn trưởng thành hơn qua từng ván đấu.
